Lesgeven kun je leren.
Judo leer je door het te doen en dat is met lesgeven net zo! Alle leraren zijn ooit begonnen met een éérste les en ik weet zeker dat dezelfde leraar in de loop der jaren de manier van lesgeven heeft gewijzigd. Tenminste, dat mag ik hopen want door de ervaring die je opdoet als lesgever leer je wat wel en niet werkt voor bepaalde leerlingen. Je leert technieken tot op de bodem doorgronden zodat je deze ook begrijpelijk kunt aanleren aan je leerlingen. Je speelt in op de vraag en behoefte van je leerlingen en probeert het beste judo in hun naar boven te halen. Klink logisch, toch? Leraren die al een tijdje bezig zijn met lesgeven zullen dit bevestigen maar de “groentjes” onder ons, zij die net zijn begonnen met lesgeven, kunnen wel wat hulp gebruiken. Maar wat maakt een les nu succesvol? Is dat de manier van lesgeven, de inhoud van de les, de sfeer die in de groep heerst, de kennis en kunde van de leraar of misschien wel zijn persoonlijkheid?
Het leermodel van Gelder.
Een goede inhoud is niet het enige component dat een judoles succesvol maakt. Het uitgangspunt van de les, de zogenaamde beginsituatie, speelt ook een belangrijke rol. Een les waarin de leraar z’n leerlingen een Tomoe Nage wilt aanleren terwijl ze niet weten hoe een voorwaartse judo rol veilig gemaakt kan worden, zal zonder meer falen. Pas als de beginsituatie bekend is kan men een reëel lesdoel bepalen. Het bepalen van het lesdoel en het evalueren van de les zijn belangrijk om te bepalen wat je in een les wilt bereiken en of je dit na afloop ervan ook bereikt hebt. Dat laatste is wel zo makkelijk wanneer je de beginsituatie voor een volgende les moet bepalen. Eigenlijk komen bovenstaande punten allemaal terug in het didactisch leermodel van Gelder.
Los van het feit of de judoka’s de les leuk en interessant genoeg gevonden hebben, want beide termen hebben natuurlijk wel een positief effect of de sportervaring van de judoka, zou men dus kunnen stellen dat een judoles succesvol is geweest wanneer men het gestelde lesdoel heeft gehaald. Het is natuurlijk de kunst van de leraar om te zorgen dat het gestelde lesdoel reëel en haalbaar is en bovendien interessant en leuk genoeg is. Als leraar wil je namelijk dat de leerlingen ook terugkomen.
De opbouw van een judoles.
De meeste judoleraren maken bewust of onbewust gebruik van een lesindeling die grofweg is opgebouwd uit: inleiding, Kern, afsluiting.
De inleiding heeft bij iedereen hetzelfde doel: warming up. Hierbij worden oefeningen of spelletjes gebruikt die aansluiten bij de gekozen kern van de les of er compleet los van staan. Zelf ben ik van mening dat een inleiding welke een relatie heeft tot de kern een meerwaarde heeft.
De kern bestaat uit een of meerdere oefeningen die de leraar wilt herhalen of aanleren. Afhankelijk van de soort les kan dit ook een vorm van randori of kata zijn. Het hangt er maar net vanaf wat het lesdoel is.
De afsluiting kan eigenlijk van alles zijn. Enkele voorbeelden zijn: randori, judospel, cooling-down. Ook hier ben ik van mening dat een afsluiting welke een relatie heeft tot de kern weer een meerwaarde heeft. Maar ja, toegegeven, niets is zo leuk als leerlingen die goed hun best hebben gedaan, te belonen met een leuk spel, ook als dit spel los staat van de les-kern.
Welk spel er ook gekozen wordt; zelf hanteer ik de regel dat het wel een judospel moet zijn. Voor mij is een judospel niet meer dan een oefenvorm met een of meer gerichte doelen. Dit doel kan echter steeds verschillend zijn. Waar het ene spel gericht is op het verbeteren van reactievermogen, is het andere spel gericht op conditieverbetering of zelfs het onbewust aanleren van bepaalde motoriek als voorbereiding op gerichte lesstof.
Lesformulieren
Als startende judomeester krijg je tijdens de opleiding aangeleerd om te werken met les formuleren. Dit zijn formulieren waarop de gehele les weergeeft in enkele kernpunten. Dit formulier kun je tijdens het geven van je les gebruiken als leidraad. Echter, kijk eens om je heen binnen je eigen judoschool en elders. Hoeveel leraren zie je daadwerkelijk met z’n formuliertje de mat op stappen? Dat zijn er niet zoveel he? Misschien moet je z’n leraar eens vragen of hij deze formulieren gebruikt of dat hij een andere methode gebruikt. Vaak hoor je dan: “Ik doe het al zo lang, ik ken dat van buiten.” Of “het zit in mijn hoofd.” Eerlijk is eerlijk, dat is natuurlijk ook wel zo. Hoe langer dat je lesgeeft hoe meer ervaring en routine je opbouwt.
Toch ben ik een grote voorstander van deze formulieren. Niets is namelijk zo gevaarlijk als routine. Voor je het weet val je in herhaling of sla je stappen over zonder dat je dit in de gaten hebt. Een andere grote valkuil tijdens het lesgeven is de tijd! In alle enthousiasme wil je weleens vergeten dat leerlingen tijd nodig hebben voor een bepaalde oefening. Als je werkt met een lesformulier kun je jezelf ook aan de tijdens houden die je voor een oefening bepaald had. Bovendien is de kans dat je afdwaalt van het belangrijkste onderwerp, je lesdoel, een stuk kleiner als je de aanwijzingen van het lesformulier volgt.
De teugels in handen houden met de lesplanner.
Een onderdeel van de website is de lesplanner. Met behulp van de lesplanner kun je zelf de les samenstellen door gebruik te maken van de verschillende oefeningen en spelen van de website. Als je liever enkele spelen van site wilt combineren met je eigen oefeningen, kun je enkele lege velden selecteren om zelf in te vullen. Het formulier dat je met de planner kunt samenstellen en afdrukken komt redelijk overeen met de formulieren zoals die gebruikt worden door de Judobond. Er is bijvoorbeeld ruimte op het formulier voor het noteren van het lesdoel, de beginsituatie en lesevaluatie.
Op het invulformulier vind je naast de bekende invul velden voor datum, lesdoel, beginsituatie en doelgroep een zestal Selectievelden waarmee je verschillende onderdelen van de les kunt selecteren. Na het selecteren van een item uit de getoonde lijst worden de lesonderdelen voor dat veld automatisch ingevuld.
Indien je slechts één of meerdere oefeningen of spelen wilt selecteren, kun je ervoor kiezen om voor de niet gebruikte velden te kiezen voor LEEG VELD, ZELF INVULLEN. Er wordt dan op het formulier ruimte gereserveerd zodat je daar later zelf een invulling aan kunt geven.
Het resultaat van een ingevuld formulier kan zijn: